آسایش حرارتی – بخش 1

آسایش حرارتی در معماری امروزه به یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز تبدیل شده است. پیش از طراحی و ساخت هر فضایی، یکی از اولویت‌های اصلی تعیین و برآورد محدوده آسایش حرارتی کاربران است.

عوامل مؤثر بر آسایش حرارتی

1. تغییرات اقلیمی: تغییر در اقلیم‌ها تاثیر عمده‌ای بر آسایش حرارتی انسان دارد.
2. واکنش‌های انسانی: انسان‌ها به تغییرات اقلیمی واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند.

تکنولوژی و بهینه‌سازی

با پیشرفت فناوری، بشر تلاش کرده تا شرایط اقلیمی را بهینه کند و بهترین وضعیت ممکن را برای زندگی ایجاد کند.

اهمیت آسایش حرارتی

رضایت از محیط حرارتی تأثیر مستقیم بر بهره‌وری و سلامت انسان دارد.

نتایج تحقیقات

تحقیقات نشان داده‌اند که کارمندان دفتری که از دمای محل کار خود راضی هستند، نه تنها بیشتر کار می‌کنند، بلکه بهره‌وری بالاتری نیز دارند. در مقابل، ناراحتی حرارتی می‌تواند به بروز نشانه‌های سندرم ساختمان بیمار (Sick Building Syndrome) منجر شود.

مفهوم منطقه آسایش

منطقه آسایش به محدوده‌ای اشاره دارد که در آن اکثریت افراد احساس راحتی و آسایش می‌کنند. این محدوده شامل ترکیبی از عوامل زیر است:

1. دمای هوا: دمای محیط باید در حدی باشد که افراد احساس خنکی یا گرمی مفرط نکنند.
2. مقدار رطوبت نسبی: رطوبت باید در سطحی باشد که احساس ملالت یا خشکی پوست را ایجاد نکند.
3. حرکت هوا: جریان هوای مناسب می‌تواند به کاهش احساس گرما یا رطوبت کمک کند.
4. دمای متوسط تابشی: تاثیر حرارت ناشی از اشیاء و سطوح اطراف بر روی دما و احساس راحتی افراد.

این چهار مؤلفه به طور مشترک تعیین کننده آسایش حرارتی در فضاهای مختلف هستند.

آسایش حرارتی چیست؟

آسایش حرارتی (Thermal comfort) به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد در محیطی با دمای مناسب قرار دارد و حس حرارتی مطلوبی را تجربه می‌کند، که این شرایط موجب راحتی و سلامت فیزیکی او می‌شود.

تعریف و اصول

آسایش حرارتی به تعادل بین تولید و از دست دادن حرارت بدن و محیط اطراف مربوط می‌شود. بدن انسان سعی دارد دمای خود را در محدوده‌ای مطلوب حفظ کند:

• دمای محیط بالاتر از دمای بدن: در این حالت، بدن از طریق تعریق و تبادل حرارت با پوست، تلاش می‌کند حرارت اضافی را از دست بدهد.
• دمای محیط پایین‌تر از دمای بدن: در این شرایط، بدن برای حفظ گرمای داخلی به روش‌هایی مانند تنگ شدن عروق و تولید حرارت (ترموژنز) متوسل می‌شود.

عوامل مؤثر

برای دستیابی به آسایش حرارتی، عواملی همچون موارد زیر اهمیت دارند:

1. دمای هوا: تأثیر مستقیم بر روی احساس گرما یا سرما دارد.
2. رطوبت: رطوبت نسبی محیط می‌تواند احساس ناراحتی و عدم آسایش را تحت تأثیر قرار دهد.
3. جریان هوا: سرعت باد و جریان هوا بر تبادل حرارت تأثیرگذار است.
4. سرعت باد: حرکت هوا حس خنکی را افزایش یا کاهش می‌دهد.

تفاوت‌های فردی

احساس آسایش حرارتی می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد و به عواملی مانند سن، جنسیت، سلامت عمومی و سطح فعالیت فیزیکی وابسته است.

فاکتورهای مؤثر بر آسایش حرارتی

یافتن دمای ایده‌آل برای هر فرد در یک فضای مشخص چالش‌برانگیز است، زیرا تفاوت‌های شخصی در رضایت روان‌شناختی و فیزیولوژیکی وجود دارد. عوامل متعددی از ضخامت دیوارها و نوع سقف گرفته تا جنسیت و نوع پوشش افراد بر آسایش حرارتی تأثیر می‌گذارند. این فاکتورها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

1. فاکتورهای شخصی
2. فاکتورهای محیطی

در زیر به بررسی برخی از این فاکتورها می‌پردازیم:

۱. دما

دمای محیط مستقیماً بر تجربه آسایش حرارتی تأثیر دارد. دماهای بسیار بالا یا پایین می‌توانند احساس ناراحتی ایجاد کنند و دماهای مطلوب برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد.

۲. رطوبت

میزان رطوبت در هوا تأثیر زیادی بر آسایش حرارتی دارد. رطوبت بالا می‌تواند باعث احساس گرما و چسبندگی در پوست شود و به دنبال آن ناراحتی را به همراه داشته باشد.

۳. جریان هوا

حرکت هوا در محیط می‌تواند بر آسایش حرارتی تأثیر بگذارد. هوای آرام و جریان هوای مناسب می‌تواند حرارت را از بدن دفع کند و احساس راحتی را افزایش دهد. اما، جریان هوای قوی ممکن است احساس سرما یا گرما ایجاد کند و ناراحتی را افزایش دهد.

۴. سرعت باد

سرعت باد هم تأثیرگذار است. باد می‌تواند حرارت بدن را منتقل کرده و احساس خنکی ایجاد کند؛ اما سرعت باد بیش از حد می‌تواند به ناراحتی منجر شود.

۵. فعالیت فیزیکی

سطح فعالیت فیزیکی فرد نیز بر آسایش حرارتی تأثیرگذار است. فعالیت بدنی شدید می‌تواند تولید گرما را افزایش دهد و در محیط‌های گرم، احساس ناراحتی را تشدید کند.

۶. عوامل فردی

عوامل فردی مانند سن، جنسیت، وضعیت سلامت و وضعیت فیزیکی فرد نیز بر احساس آسایش حرارتی تأثیر می‌گذارد. مثلاً افراد سالمند، کودکان و زنان باردار ممکن است بیشتر تحت تأثیر تغییرات دما قرار بگیرند.